Rudy Hodel
"Het ware kunstwerk - het beeldende zowel als het muzikale - is transparant. We aandachtige beschouwer kan er letterlijk in treden). Kunst ontvouwt ruimte- en schept ruimte".
Dick Raaijmakers in "De Methode" (1982)
Het strakke, geometrisch geordende werk van Alle Jager uit het haast voorbije decennium (1982 -1989) maakt een uiterst transparante indruk. Aan de ene kant zijn er de helder afgebakende vormen (voornamelijk vierkanten en rechthoeken) en aan de andere kant zijn er de diffuse mengkleuren grijs, lila, paars en bruin. Er is weinig dat voor het oog verborgen blijft. De aandachtige beschouwer, zoals die voorkomt in de tekst van Dick Raaijmakers kan er letterlijk in treden. Aangelokt door de heldere, geprononceerde vormen, begeeft hij zich in een getemperde wereld, waar zich voortdurend verschuivingen voordoen, waar identieke kleurvlakken bij nader inzien toch niet gelijk zijn, waar breekbare evenwichten uiteen dreigen te vallen; een wereld kortom, waar asymmetrie en onzekerheid heersen.
Het werk van Alle Jager (1935) is derhalve niet alleen in letterlijke zin, maar ook in figuurlijke zin transparant te noemen. De aandachtige beschouwer, die zich misschien struikelend en tastend een weg heeft gebaand, merkt aan het welbewust toegepaste, geometrisch abstracte idioom en aan de sobere kleuren, dat onder de oppervlakte van het werk een diepere, welhaast filosofische zin aanwezig is. De schilderijen zijn ook in dit opzicht doorschijnend.
De diepere betekenis, die hierboven enigszins provisorisch met de woorden asymmetrisch en onzekerheid is aangeduid, gaat terug op een ingrijpende jeugdervaring van Alle Jager. Opgegroeid in een pacifistisch gezin werd hij kort voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog geconfronteerd met de foto's uit het boek "Krieg dem Kriege - War against war" van Ernst Friedrich uit 1926. In dit boek worden de gruwelen en de totale waanzin van de Eerste Wereldoorlog op uiterst aangrijpende wijze gedocumenteerd.
De fotografische beelden van deerlijk verminkte overlevenden en moedwillig geofferde rnassa's hebben zijn netvlies nooit helemaal verlaten. Meer nog, ze hebben zijn denken over de wereld mede vorm gegeven. De tragedie van de Eerste Wereldoorlog heeft hem onontkoombaar op de onzekerheid van het leven en het schrijnende menselijke tekort gewezen. In deze zin zoekt Alle Jager in zin werk naar de essentie van het menselijke bestaan.
Om zich geheel, en met grote nauwgezetheid op deze welhaast existentiële inhoud en betekenis van zijn werk te kunnen richten, verliet Alle Jager in de jaren zeventig een moeizaam veroverde figuratie (voornamelijk landschappen en naakten) en wisselde deze in tegen cirkels, vierkanten, rechthoeken en cubusvormen. Met deze weinige, primaire visuele middelen zou de zoektocht naar de essentie van het leven op adequatere en subtielere wijze voortgezet kunnen worden. De werken die in deze publicatie bijeen zijn gebracht, markeren als afgesloten geheel het eerste volwaardige resultaat van zijn zoeken.
In zijn streven een grotere universaliteit te bereiken, werden de figuren abstracte volumes of kleine vierkante vlakken en werden landschappen min of meer neutrale achtergronden, waarbinnen deze abstracte volumes of vlakken "zich bewegen". Dit is althans mijn interpretatie. Het is verder opvallend dat de abstracte volumes of vlakken een bijzondere, intense relatie met elkaar onderhouden.
Deze relatie kan enerzijds verregaand "autonoom" genoemd worden, doordat de volumes met elkaar verbonden zijn of elkaars tegenpolen vormen. Anderzijds kan deze relatie als een afgeleide beschreven worden. Deze laatste komt vooral voor in die doeken waar een omlijstend (groter) vierkant de positie van één van de beide kleinere volumes of vlakken heeft veranderd.
De wisselwerking tussen vorm/volume en omgeving wordt sterk geaccentueerd doordat de vlakken elkaar (gedeeltelijk) oversnijden. In het doek "Wisselwerking" (vele titels van Alle Jager dienen letterlijk genomen te worden) dreigt één van de vierkanten zelfs de lijst van het schilderij te overschrijden. Door deze oversnijdingen ontstaat er tevens een soort (schijn-) beweging. De suggestie van actie of beweging wordt ook veroorzaakt doordat de vierkante of rechthoekige volumes of vlakken vaak schuin (soms onder een hoek van 45 graden) ten opzichte van de verticale en horizontale assen van de doeken zijn geplaatst.
De consequent asymmetrische opbouw van de schilderijen is in combinatie met de suggestie van geruisloze beweging de "oorzaak" van het merkwaardige gevoel van wankelheid, van onzekerheid, dat je bekruipt als je het werk langer bekijkt. Ieder gevoel voor onder of boven, voor of achter lost op in het niets. Alles wordt relatief.
Om de essentie van het leven zichtbaar te maken, ging Alle Jager in de jaren zeventig volgens eigen zeggen "gedisciplineerd" schilderen. Naast het reduceren van zijn vormenarsenaal en het toepassen van een beperkt aantal mengkleuren (het leven/wereld wordt volgens hem gedomineerd door warme kleuren) vermeed hij voortaan iedere vorm van handschrift. Iedere afleiding van het wezenlijke en het ware werd taboe verklaard. De acrylverf moest met de hand, maar zonder achterlating van een kwaststreek worden opgebracht.
In een interview heeft Alle Jager eens verklaard: "Ik laat zien dat het leven kan veranderen door de meest kleine onbenullige oorzaken". Zo ook heeft een simpele verschuiving van een vlak binnen een ander vlak een totale desintegratie ten gevolge, die slechts in een kunstwereld en dankzij een gericht, intuïtief handelen dragelijk gemaakt kan worden. In deze zin zijn de handelingen van Alle Jager bezwerende handelingen. Ze zijn dat ene verlossende woord, dat in een veranderlijke context slechts het volgende verlossende woord, het volgende schilderij oplevert.
Rudy Hodel
november 1989